Dalam melaksanakan pembaharuan cukai, kerajaan perlu mengimbangi strategi dua hala “meluaskan cukai sambil mengurangkan beban”. Pada masa yang sama meningkatkan keupayaan kewangan sendiri, ia juga mesti menjamin ketahanan Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS) serta kestabilan hidup rakyat. Barulah pembaharuan ini tidak menjadi songsang, malah menjadi pemangkin keyakinan ekonomi.
Menteri Kewangan Kedua, Yang Berhormat Amir Hamzah, mengumumkan pada hari Isnin bahawa skop pengenaan Cukai Jualan dan Perkhidmatan (SST) akan diperluas mulai 1 Julai. Bidang baharu termasuk sewaan, pembinaan, kewangan, perubatan swasta, pendidikan dan penjagaan kecantikan. Barangan bukan keperluan tertentu akan dikenakan cukai jualan 5% hingga 10%. Amir menegaskan bahawa perluasan ini disertai pengecualian khusus bagi memastikan perkhidmatan asas rakyat tidak dikenakan cukai.
Beliau menekankan langkah SST dalam Belanjawan 2025 bertujuan meluaskan asas cukai dan meningkatkan hasil, tanpa membebankan rakyat biasa. “Kerajaan akan terus mereformasi, sambil memastikan majoriti tidak terjejas. Langkah sasar diambil bagi menjamin barangan dan perkhidmatan asas bebas cukai.”
Di bawah sistem cukai yang disemak semula, keperluan asas seperti hasil pertanian segar, beras, minyak, roti, gula, ubat-ubatan dan bahan binaan akan dikecualikan SST. Namun, barangan bukan keperluan atau mewah seperti ketam diraja, buah-buahan import, cendawan truffle, minyak pati dan fabrik sutera akan dikenakan cukai jualan 5%. Barangan mewah seperti basikal lumba dan lukisan antik pula dikenakan 10%.
Latar Belakang dan Matlamat Perluasan SST
Pada akhir 2024, kerajaan mengumumkan dalam Belanjawan bahawa skop SST akan diperluas mulai 1 Mac 2025. Penambahan enam sektor perkhidmatan pada 1 Julai terus menarik perhatian masyarakat.
Bagi PKS, langkah ini membawa tekanan kos dan harga tambahan. Bagi rakyat, persoalan langsung ialah: adakah inflasi dan kos sara hidup akan meningkat? Tambahan pula, pengenaan cukai selektif ke atas makanan import mungkin menyebabkan kekeliruan penetapan harga pasaran, menjejaskan keyakinan pengguna.
Sejak Cukai Barang dan Perkhidmatan (GST) dimansuhkan pada 2018, kerajaan mengguna pakai SST sebagai sumber utama hasil cukai tidak langsung. Meskipun struktur SST lebih mudah dengan beban cukai perniagaan yang lebih rendah, asas cukainya jelas lebih sempit berbanding GST.
Menghadapi hutang negara tinggi, tekanan subsidi dan defisit kewangan awam yang melebar, kerajaan amat memerlukan sumber hasil mampan. Perluasan SST ke enam sektor perkhidmatan ini dilihat sebagai langkah anjal meningkatkan hasil tanpa mencetuskan panik inflasi menyeluruh, sekaligus menampung jurang fiskal.
Kementerian Kewangan menganggarkan pelarasan ini akan menambah hasil negara sekitar RM3 hingga 3.5 bilion setahun, bersamaan peningkatan 10% dalam jumlah kutipan SST. Namun, persoalan utama ialah: adakah peningkatan hasil ini berbaloi dengan tekanan tambahan ke atas perniagaan dan rakyat?
Persekitaran Cukai dan Inflasi yang Ketat
Menurut data Agensi Pembangunan PKS, lebih 97% PKS Malaysia merangkumi runcit, logistik, makanan dan minuman serta perkhidmatan profesional. Bidang baru dikenakan SST seperti sewaan, pembinaan, kewangan, perkhidmatan perubatan swasta, pendidikan dan kecantikan merupakan sektor aktif PKS. Penglibatan mereka dalam SST menimbulkan dua masalah utama:
Pertama: Kos pematuhan meningkat. Walaupun SST kurang kompleks berbanding GST, pembayar cukai masih perlu mendaftar, memfailkan cukai, menyimpan rekod dan melalui audit. PKS terpaksa memperuntukkan sumber manusia tambahan atau mengupah akauntan, meningkatkan tekanan operasi.
Kedua: Kesukaran pemindahan harga. Dalam pasaran dengan kuasa tawar-menawar terhad, PKS sukar memindahkan sepenuhnya SST 6% kepada pengguna, terutama dalam sektor kompetitif seperti sewaan, pembinaan dan kecantikan. Margin keuntungan akan terhimpit, berpotensi menyebabkan kesukaran operasi jangka panjang malah penyingkiran.
Ramai PKS juga mengalami kecairan tunai terhad dan skala kecil. Dahulu dikecualikan SST kerana tidak mencapai ambang, mereka kini berdepan permintaan pasaran tidak menentu dan ambang pematuhan lebih tinggi. Ini memburukkan lagi pemulihan rapuh pasca-pandemik.
Sama ada dasar cukai baru mencetuskan inflasi bergantung pada dua faktor: keupayaan perniagaan memindahkan kos, dan kesanggupan pengguna terus berbelanja meskipun harga naik.
Inflasi Malaysia pada suku pertama 2025 ialah 2.2% (sederhana). Namun, pelaksanaan cukai baharu khususnya ke atas perkhidmatan kerap digunakan (seperti perubatan swasta, sewaan, pendidikan dan kecantikan) mungkin mendorong kenaikan harga, seterusnya mengurangkan pendapatan boleh guna isi rumah.
Meskipun SST 6% kelihatan kecil, kesan kumulatif akan ketara melalui pelbagai lapisan perkhidmatan. Bagi golongan pertengahan dan berpendapatan rendah, jika 20% perbelanjaan bulanan tertakluk SST, beban cukai akan dirasai. Laporan Bank Negara menunjukkan nisbah hutang isi rumah purata mencecah 85% KDNK, menjadikan isu kos sara hidup lebih sensitif. Jadi, walaupun indeks inflasi tidak melonjak, tanggapan “belanja hidup semakin berat” boleh menjadi risiko politik.
Kekeliruan Akibat Perincian Cukai yang Rumit
Aspek paling kontroversi dalam perluasan ini ialah “pengenaan cukai selektif” ke atas barangan bukan keperluan atau mewah tertentu. Meskipun selaras dengan prinsip “mengurangkan gangguan terpilih terhadap infrastruktur dan kos import/eksport”, ia menimbulkan masalah untuk perniagaan dan unit audit:
Pertama: Sempadan tidak jelas. Perniagaan pelbagai perkhidmatan (cth. pasar raya menjual kedua-dua ketam diraja/barangan import dan produk tempatan) perlu memisahkan kos dan pendapatan secara terperinci jika hanya sebahagian dikenakan cukai, menyukarkan pengurusan.
Kedua: Kelompongan sistem dan ruang mengelak cukai. Untuk mengelak SST, sesetengah perniagaan mungkin menyesuaikan model operasi (cth. menyumber keluar projek bercukai melalui “kontrak” atau “usaha sama” dengan entiti dikecualikan), mengurangkan liabiliti cukai dan menyebabkan kutipan kerajaan tidak mencapai sasaran.
Ketiga: Ketidakpastian pelaksanaan. Pembaharuan cukai lepas sering mencetuskan aduan akibat dasar kabur dan piawaian tidak konsisten. Jika bidang baharu tiada garis panduan jelas, pihak berkuasa cukai dan perniagaan mungkin terlibat dalam pertikaian.
Sistem cukai bukan sekadar alat fiskal, tetapi cerminan keadilan ekonomi dan keupayaan tadbir urus. Perluasan SST ini mencerminkan realiti kerajaan mencari sumber hasil di bawah tekanan fiskal, tetapi impak sosioekonominya menjangkaui kadar cukai semata-mata.
Tanpa reka bentuk sistem berkesan dan komunikasi jelas, ia mungkin mencetuskan tentangan PKS, kekeliruan pasaran dan inflasi teruk. Justeru, dalam melaksanakan pembaharuan cukai, kerajaan perlu mengimbangi strategi dua hala “meluaskan cukai sambil mengurangkan beban”. Pada masa yang sama meningkatkan keupayaan kewangan sendiri, ia juga mesti menjamin ketahanan PKS serta kestabilan hidup rakyat. Barulah pembaharuan ini tidak menjadi songsang, malah menjadi pemangkin keyakinan ekonomi.
BACA juga:
